İnsanlık tarihinde zararlı mikroorganizmalarla temasımız, biyoloji ve kültürümüzü nasıl şekillendirdi? Antropolog ve genetikbilimci Dr. Ömer Gökçümen ile konuştuk.
Konuğumuzla daha önce, evrimsel tarih sürecinde insanı insan yapan genetik ve kültürel özelliklerden söz eden iki program daha yapmıştık.
Bu konularla ilgilenenler için, o programların podcast bağlantılarını ekleyeyim.
(1) İnsanı evrim tarihi süreci içinde insan yapmış olan özellikler nelerdir?
Irk kavramının biyolojik bir temeli var mıdır?
Kendine özgü bir "Türk Genomu"ndan söz edilebilir mi?
https://acikradyo.com.tr/podcast/156649
(2) Genetik olarak niçin birbirimizden farklıyız? İnsanlarda genetik çeşitliliğin nedenleri.
Genetik donanımımız biyolojik varlığımızı ve kültürümüzü şekillendirirken, ters yönde bir etki de mümkün mü?
Kültür ve ekolojinin genlere etkisi.
https://acikradyo.com.tr/podcast/156646
— / —
Bu hafta, insanın evrimsel tarihini şekillendiren unsurlar arasında, patojenlerin (virüslerin, bakterilerin) oynadığı önemli rol üzerine konuşacağız.
Bu iletişime insan odaklı olarak bakmanın yanı sıra, evrimsel tarihimizi "patojenler açısından" da ele almaya çalışacağız.
Bugün bütün dünya için bir tehdit oluşturan koronavirüs açısından, insanların kapalı mekanlarda birlikte yaşamaları, sıkça yer değiştirerek birbirleriyle temas etmeleri, önemli bir avantaj.
Virüs bu koşullar sayesinde kendine yeni bedenler buluyor; salgın bu şekilde yayılıyor.
— / —
Farklı kültürel ve iklimsel koşullarda, koronavirüs bugünkü kadar tehdit edici olmayabilirdi.
Tıpkı veba ve kolera salgınlarının yıkıcılığının, mevcut yaşam koşullarına, dönemin şehir planlaması ve mimarisine göreceli olması gibi.
Evrimsel tarih açısından bakılınca, insan biyolojisinde birkaç yüz bin yıldır büyük bir değişiklik görmüyoruz.
Ama kültürel yaşam koşulları çok değişmiş durumda.
Yaklaşık 10-12 bin yıldır tarım ve hayvancılıkla yerleşik düzende yaşayan insan için, patojenler önemli bir tehdit.
— / —
Neolitik çağda insanın yerleşik düzene geçmesi, epidemik hastalıklar açısından büyük farklılıkları beraberinde getirdi.
Dr. Gökçümen'in de içinde olduğu uzmanlar, konuyu bir BBC belgeselinde tartışıyorlar (İngilizce):
Was this humanity's biggest mistake? - BBC Reel
— / —
Şimdi de Dr. Gökçümen'in laboratuvarından ilginç bir hipotez:
Patojenler ve insan bağışıklık sistemi birbirini şekillendirirken, aralarında bir iç denge oluşturmuş olabilirler. Örneğin, cüzzama karşı daha dayanıklı hale gelen insan, sedef hastalığına yatkınlaşmış olabilir.
İlgili akademik araştırmaları https://gokcumenlab.org'da görebilir, yayın listesine şu bağlantıyla ulaşabilirsiniz: https://docs.google.com/document/d/1FFX-nv0QTekjS-gIKqUTC6HQ8lJl0xJ1cMKYm0urg7c/edit#
— / —
Önümüzdeki haftalarda, Dr. Işıl Arıcan ve Prof. Selim Badur'un konuk olacağı programlarda, tarihte ve bugün aşı karşıtlığını ele alacağız.
Ardından, bu çizgide ilerleyerek, komplo teorilerine yatkınlığımızı ve "sahte haber" paradigmasının yaygınlaşmasını, bir dizi programda tartışacağız.
--------
Açık Bilinç: Bilim ve Felsefe Sohbetleri
Salı sabahları, Açık Gazete içinde, 9:30-10:00
Twitter duyuruları: @acikbilinc
Arşiv: http://acikradyo.com.tr/program/acik-bilinc
Spotify: https://open.spotify.com/show/300ZAm6Fr78JDl9TNRjkOl?si=aqjucZKQTgujHSFtZxFjhw
---------
